Integrasi antara kaum merupakan isu yang amat
diberi perhatian oleh pihak kerajaan ketika menggubal dasar pendidikan selepas
negara mencapai kemerdekaannya. Laporan Razak 1956 dan Laporan Rahman Talib
1960 telah menggariskan dengan jelas dasar yang berkaitan dengan nilai-nilai
integrasi antara kaum ini. Faktor utama yang menjadi tunjang ke arah
pembentukan sistem pendidikan negara selepas mencapai kemerdekaannya ialah
perpaduan. Oleh hal yang demikian, matlamat pendidikan KBSR di sekolah rendah
untuk memastikan perkembangan murid secara menyeluruh dari aspek intelek,
rohani, jasmani, emosi,bakat, akhlak, nilai-nilai estetika dan sosial selaras
dengan falsafah dan dasar pendidikan negara iaitu untuk membangunkan negara dan
menyemai perpaduan kaum yang kukuh serta integrasi nasional melalui sistem
pendidikan yang tersusun dan bersistematik.
Isu integrasi nasional merupakan salah satu
daripada cabaran penting dalam negara kita. Oleh hal yang demikian, cara yang
paling berkesan untuk menanganinya adalah melalui peranan guru di sekolah.
Integrasi nasional merupakan satu proses penyatuan antara kumpulan manusia yang
berbeza dari segi latar belakang, status sosial dan budaya untuk membentuk satu
entiti yang mempunyai pegangan norma, sistem nilai serta mengamalkan kehidupan
bersama. Penyatuan ini pada akhirnya akan mewujudkan perkongsian persefahaman
dan pemikiran antara kaum di sesebuah negara. Integrasi nasional merujuk kepada
satu proses dinamik untuk merapatkan masyarakat di setiap negeri di Malaysia
khususnya antara negeri-negeri di Semenanjung Malaysia dengan Sabah dan Sarawak
yang bertujuan membentuk satu bangsa Malaysia yang mempunyai identitinya
sendiri berteraskan PerlembagaanPersekutuan dan Rukun Negara.
Usaha membentuk satu bangsa Malaysia amat
mencabar kerana selepas kemerdekaan, masalah perkauman tetap merupakan satu isu
yang serius dan perlu diambil perhatian. Malaysia yang terdiri daripada
penduduk berbilang kaum pernah menghadapi masalah dan konflik kaum, khasnya
peristiwa 13 Mei 1969. Walaupun hampir lima puluh lima tahun Malaysia merdeka,
penduduk berbilang kaum masih melalui pelbagai liku peristiwa pasang surut,
pahit dan manis. Namun begitu, rakyat dengan latar belakang budaya, agama,
bahasa dan asal keturunan yang berbeza akan terus bergerak maju mengharungi
pelbagai cabaran dan halangan dalam perhubungan sosial bagi mewujudkan
persekitaran yang harmoni,damai dan selamat.
Antara peristiwa yang tercetusnya ketegangan
kaum adalah peristiwa 13 Mei 1969 dan peristiwa Kampung Medan yang berlaku 12
Mac 2001. Dalam pada itu, wujud juga prasangka, amalan diskriminasi dan sikap
prejudis dalam kalangan kumpulan etnik yang boleh mencetuskan rasa tidak senang
dalam kumpulan etnik tertentu. Tambahan pula, isu-isu yang berkaitan dengan
perpaduan dan integrasi nasional yang sentiasa menjadi topik hangat adalah
tindakan kerajaan membantu kaum bumiputera dalam bidang sosioekonomi dilihat
sebagai diskriminasi oleh kaum-kaum lain. Topik lain iaitu kurangnya
sensitiviti dan toleransi terhadap agama-agama lain, kurangnya semangat
patriotisme dalam kalangan masyarakat, peningkatan kes-kes gejala sosial yang
dapat menjejaskan proses integrasi, pembangunan ekonomi yang tidak seimbang,
fahaman politik yang melampau dan peranan media massa yang mensensasikan
isu-isu perpaduan.
Justeru, banyak usaha telah dirancang dan
dilaksanakan oleh pihak kerajaan yang memerintah dan pihak sekolah untuk
memupuk integrasi nasional dan seterusnya membentuk satu bangsa Malaysia. Usaha
Malaysia untuk membentuk negara bangsa telah dinyatakan dalam wawasan 2020.
Menjelang tahun 2020, Malaysia harus menjadi Negara yang bersatu padu,
mempunyai masyarakat yang berkeyakinan, nilai moral dan etika yang kukuh, hidup
secara demokratik, liberal dan bertolak ansur, penyayang, adil serta mempunyai
penguasaan sepenuhnya terhadap ekonomi yang berdaya saing.
Pembinaan negara bangsa amat penting bagi
sebuah Negara yang berbilang kaum dan agama seperti Malaysia. Keupayaan membina
negara bangsa bergantung kepada perkongsian nilai serta semangat patriotisme
dalam kalangan rakyat. Pembinaan negara bangsa menjadi semakin penting lebih-lebih
lagi dalam era globalisasi yang membuka peluang kepada pengaliran secara bebas dan
pantas bukan sahaja maklumat, modal serta manusia, tetapi juga sistem nilai dan
kepercayaan tanpa batasan memberikan cabaran kepada negara kita yang berusaha
membentuk satu identiti terunggul untuk masyarakat kita.
Guru sememangnya dianggap sebagai pembina
negara bangsa kerana gurulah yang dapat membangunkan modal insane dan
memastikan pembentukan jati diri murid yang kukuh, berdaya saing, berkeyakinan
tinggi dan berpegang teguh kepada agama dan nilai sejagat seterusnya menjadi
warganegara glokal yang mampu bersaing dengan dunia luar. Guru dengan
kecekapannya melalui system pendidikan berupaya membina sebuah negara bangsa
yang berjaya. Guru harus menggalakkan
pengguanaan bahasa kebangsaan sebagai bahasa pengantar di sekolah dan
menjadikan bahasa ini sebagai bahasa perpaduan. Guru bukan sahaja harus
berusaha menanam rasa cinta kepada bahasa Malaysia dalam diri murid-murid
tetapi turut juga mencintai bahasa tersebut.
Dalam usaha memantapkan perpaduan dan
integrasi nasional, KPM telah memperkenalkan Rancangan Integrasi Murid untuk
Perpaduan (RIMUP). Rancangan ini bertujuan menggalakkan penyertaan masyarakat
setempat, guru dan murid serta warga sekolah dalam aktiviti sekolah. Rasional
aktiviti-aktiviti yang dijalankan adalah bertujuan untuk mewujudkan sikap kerjasama, tolong menolong,
mewujudkan suasana muhibbah dan hormat-menghormati, melahirkan persefahaman dan
toleransi antara murid pelbagai kaum di sekolah dan berkongsi kemudahan
peralatan, tenaga dan kepakaran untuk menjayakan kegiatan khas secara
bersama-sama. Selain itu, semangat patriotisme secara berterusan dalam kalangan
pelajar dapat dipupuk oleh para guru melalui aktiviti-aktiviti yang dijalankan
sempena bulan kemerdekaan misalnya. Semua aktiviti yang dianjurkan bertujuan
menanam rasa cinta kepada Negara, memupuk semangat perpaduan dan semangat
hormat menghormati serta peka terhadap sensitiviti masyarakat pelbagai kaum
dalam kalangan pelajar. Di samping itu, penerapan sikap dan nilai-nilai yang murni
dapat mencapai perpaduan negara dan integrasi nasional dalam kalangan pelajar
yang berbilang bangsa.
Konsep 1 Malaysia yang diperkenalkan oleh
Perdana Menteri Malaysia, YAB Dato’Sri Mohd Najib Tun Abdul Razak merupakan
konsep yang selari dengan apa jua yang termaktub dalam Perlembagaan Persekutuan
dan Prinsip-prinsip Rukun Negara. Menurut penjelasan YAB Dato’Sri Mohd Najib,
konsep 1 Malaysia adalah seperti berikut:
“kita berdiri, kita berfikir dan bertindak
sebagai bangsa Malaysia ( one people) dan kita mengambil tindakan-tindakan
berdasarkan krhrndak semua kumpulan etnik dalam negara kita.”
Ini bermaksud rakyat pelbagai kaum dan agama
harus berfikir melepasi sempadan kaum masing-masing, bukan bertindak atas
kepentingan kaum sendiri serta kepimpinan Negara akan melayani dan memenuhi
segala keperluan dan hak semua kaum dan etnik di Malaysia. Konsep 1 Malaysia
membawa aspirasi dan harapan untuk mengeratkan hubungan antara kaum bagi
memastikan rakyat Malaysia dapat menjalin perpaduan yang erat. Konsep ini
merupakan pemangkin untuk mewujudkan dan membina sebuah Negara bangsa yang mempunyai
sikap kesamaan dan kekitaan dalam kalangan rakyat Malaysia. Antara nilai asas
yang terdapat dalam semangat perpaduan terdiri daripada perasaan
hormat-menghormati, keikhlasan dan sikap saling mempercayai antara kaum.
Dimanakah peranan guru dalam menyatu padukan anak bangsa?
Sumber: Buku Siri Pendidikan Guru "Guru dan Cabaran Semasa" oleh, Noriati A.Rashid et al.